شمال نیوز: مهدي زارع -  يكشنبه ۳۱ خرداد ۹۴، دقيقا ربع قرن از زمين لرزه مخرب ۳۱ خرداد ۶۹ منجيل مي‌گذرد. در اين 25 سال تغييراتي در زندگي و مناطق مسكوني مردم ايران و همچنين در ميزان ريسك زلزله در همين مناطق رخ داده است. اكنون فرصتي است تا ارزيابي علمي و بر پايه سنجش و رصد آمارهاي درست از 25 سال گذشته به عمل‌ آيد.

در ساعت ۳۰ دقيقه بامداد ۳۱ خرداد ۶۹ در منجيل و پهنه پيرامون (رودبار، لوشان، رستم‌آباد، طارم علياي زنجان) زمين‌لرزه‌اي با بزرگاي 7/3 موجب تلفات گسترده (آمار رسمي سازمان برنامه وقت بر اساس شمارش شناسنامه‌هاي باطل شده ۱۵۸۰۰ نفر) و همچنين خسارت وسيع مالي و زيرساختي در پهنه رومركزي و پهنه پيرامون شامل چندين شهر مهم در شمال غرب ايران (رشت، لاهيجان، لنگرود، رودسر، كوچصفهان، لشت نشا، زنجان، ابهر، قزوين و...) شد.

۲۱۴هزار ساختمان مسكوني، ۶۸۰ درمانگاه و مركز بهداشتي - از جمله بيمارستان ولي‌عصر رودبار كه سال قبل از زلزله افتتاح شده بود- و حدود ۴۷۰ ساختمان اداري ويران شد، سد منجيل آسيب جدي ديد و نيروگاه و كارخانه سيمان لوشان و چندين پل و كارخانه و زيرساخت مهم مانند جاده‌ها و خط لوله نفت آسيب‌هاي جدي ديدند. ارزيابي ريسك زلزله در ايران در پهنه زلزله‌زده منجيل و البته كل كشور الزامي است. ولي اجمالا با گراميداشت ياد همه جانباختگان زلزله منجيل ذكر چند نكته را ضروري مي‌دانم. در آن روز و بعد از آن از امكانات ساماندهي نيرو و ستادهاي بازسازي كشوري كه از دفاع مقدس هشت‌ساله گذر كرده بود (و سرمايه اجتماعي موجود در آن مقطع زماني)، براي ساماندهي و بسيج نيرو براي امدادرساني استفاده شد.

بايد بر پايه ارزيابي سرمايه اجتماعي كنوني، براي زلزله بعدي آماده بود. در آن هنگام جمعيت ايران حدود ۵۵ ميليون برآورد مي‌شود. امروز جمعيت ايران به حدود ۸۰ميليون رسيده است. با وضع تمركز جمعيت در مناطق مخاطره‌خيز در ايران، جمعيت در معرض آسيب در ايران تجمع بيشتري در مناطق پرمخاطره يافته است. اين به معني افزايش آسيب‌پذيري و افزايش ريسك زلزله در مناطق خطرناك از نظر زلزله (و ساير سوانح طبيعي) است.

توسعه در پهنه زلزله زده زلزله ۳۱ خرداد به ويژه در منطقه ساحلي گيلان بدون لحاظ كردن درس‌هاي زلزله ۳۱ خرداد صورت گرفته و هم‌اكنون ادامه دارد. به عنوان نمونه بايد به تمركز بلند مرتبه‌سازي و برج‌سازي در منطقه ساحلي گيلان اشاره نمود. نگاشت‌هاي شتابنگاري زلزله منجيل كه در منطقه ساحلي به دست آمدند همگي نشانگر اثر تشديد در اثر رسوبات ساحلي و سطح آب زيرزميني بالا بودند. توجه كنيم كه چنين شرايطي براي ساختمان‌هاي چند طبقه (حدود ۴ طبقه به بالا) به‌طور مضاعفي خطرناك است.
* زلزله‌شناس و استاد دانشگاه